Vào ngày 27 tháng 8, dự án hệ sinh thái BTC BitLayer được niêm yết trên Binance Alpha. Dự án từng được kỳ vọng cao này của BTCFi lại dùng một đợt lao dốc mạnh để viết lời chú thích cho cả một lĩnh vực.

Theo dữ liệu từ CMC, BTR mở cửa ở mức 0.1511 USD và lao dốc xuống 0.077 USD chỉ trong vài giờ, mức giảm trong một ngày lên tới 48.6%. Tính đến ngày 28 tháng 8, token vẫn giảm 44.3% so với mức cao nhất lịch sử. Khối lượng giao dịch trong 24 giờ là 60.3 triệu USD, với tỷ lệ khối lượng giao dịch trên vốn hóa thị trường lên tới 274%. Tỷ lệ luân chuyển đầu cơ cực cao này phơi bày thực tế đáng ngại về việc dự án thiếu những người nắm giữ dài hạn.

Đáng suy ngẫm hơn là mặc dù TVL trên chuỗi vẫn duy trì ở mức tương đối cao 429 triệu USD, nhưng mức giảm như vực thẳm của giá token phản ánh rõ ràng sự nghi ngờ của thị trường về khả năng nắm bắt giá trị của hệ sinh thái BTCFi.

Đợt lao dốc khi mở cửa của BitLayer thể hiện nhiều hơn là hiện tượng "lên sàn là đỉnh"; nó là hình ảnh thu nhỏ của toàn bộ narrative BTCFi đi từ cuồng nhiệt đến suy tàn.

Sự Chìm Đắm Tập Thể Của Các Dự Án Chủ Lưu

Hệ sinh thái BTC cũng từng sản sinh ra không ít dự án nổi tiếng hiện tượng, nhưng đều không thể che giấu những khiếm khuyết cốt lõi và mâu thuẫn trong narrative.

Merlin Chain: TVL 3.8 Tỷ USD Giờ Chỉ Còn 50 Triệu USD

Là dự án dẫn đầu BTCFi một thời, sự biến đổi số liệu của Merlin Chain thật sự kinh hoàng.

Dự án từng thu hút số BTC staking lên tới 3.8 tỷ USD trong vòng 50 ngày sau khi ra mắt, TVL đỉnh đạt 530 triệu USD, từng là dự án ngôi sao đứng đầu về TVL và số người dùng trong các Layer2 của BTC.

Tuy nhiên, thực tế vô cùng tàn khốc: theo dữ liệu DeFillama, TVL hiện tại của Merlin Chain chỉ còn 50 triệu USD, giảm hơn 90% so với mức đỉnh. Token MERL của nó dao quanh mức 0.115 USD. Mặc dù tăng 45.1% từ đầu năm, nhưng vẫn giảm 90% so với mức cao nhất lịch sử. Đáng buồn hơn là lượng chảy vào trên chuỗi trong 24 giờ của nó chỉ có 1,946 USD.

Từ một dự án dẫn đầu không thể tranh cãi trong lĩnh vực đến mức bị mọi người lên án như chuột chạy qua đường, Merlin Chain chỉ mất nửa năm. Đến tận hôm nay, mọi người vẫn thỉnh thoảng nhắc đến Merlin, nhưng hầu như chỉ toàn là châm biếm và chỉ trích.
Inscription và BTC NFT: Từ Hội Hè Đến Tự Chế

Ordinals inscription và token BRC-20 từng làm bùng nổ hệ sinh thái BTC giờ cũng không còn hào nhoáng.

Nhớ lại mùa đông nóng bỏng của inscription khi đó, mỗi blockchain công khai đều ra mắt sản phẩm inscription của riêng mình, khiến thị trường chìm trong cơn sốt đúc inscription toàn dân, và BTC với tư cách là nguồn gốc vạn vật trong thế giới crypto đã sinh ra các dự án nổi tiếng như Sats, Ordi. Khẩu hiệu "Hôm nay mua Ordi, ngày mai lái Audi" dường như vẫn còn vang vọng bên tai.

Hiện nay, cụm từ "Ordinals are dead" đã chuyển từ chế giễu thành trò đùa tự hạ thấp trong giới, ngay cả các tài khoản chính thức của các dự án inscription cũng bắt đầu dùng meme này để tự trào phúng.

Thị trường BTC NFT có chưa đến 2,000 người dùng hoạt động trong 24 giờ, chỉ chiếm 1.7% tổng hoạt động của toàn chuỗi, thấp hơn nhiều so với hệ sinh thái ETH hoặc Solana.

Công dụng thực tế của inscription và NFT đến nay vẫn là chủ đề gây tranh cãi trên thị trường, nhưng những người dùng từng hoạt động đang lần lượt rời đi. Việc mất niềm tin của người dùng cũng báo hiệu vị thế của narrative này trong lòng mọi người đang dần phai nhạt theo nhịp độ nhanh của thị trường crypto.

Ngoài Merlin Chain, BTC inscription và NFT, các dự án BTCFi khác cũng dần lộ ra những điểm yếu hoặc khiếm khuyết trong mô hình.

TVL hiện tại của Babylon đạt mức cao kỷ lục 6.3 tỷ USD, nhưng giá token đã giảm 77% so với mức đỉnh, phơi bày điểm yếu của mô hình staking đơn thuần thiếu ứng dụng sáng tạo; Core, một dự án nổi tiếng khác trong hệ sinh thái BTC, TVL hiện tại chỉ là 386 triệu USD, giảm hơn 70% so với đầu năm.

Sự thật đằng sau dữ liệu còn nghiêm trọng hơn: ngoại trừ Babylon, phần lớn các dự án BTCFi có doanh thu phí hàng ngày thậm chí dưới 50,000 USD, thấp hơn nhiều so với mức doanh thu hàng triệu USD của các dự án DeFi truyền thống. Tính không bền vững của mô hình kinh doanh này đang bị thị trường phơi bày một cách tàn nhẫn.

Mệt Mỏi Narrative Và Mâu Thuẫn Nội Tại

Khó khăn cốt lõi của BTCFi bắt nguồn từ những hạn chế kỹ thuật của chính BTC.

Là "vàng kỹ thuật số", BTC vốn không được thiết kế có khả năng lập trình của hợp đồng thông minh, điều này khiến tất cả ứng dụng BTCFi phải phụ thuộc vào các giải pháp thỏa hiệp như sidechain, L2 hoặc cầu nối cross-chain.

Theo dữ liệu DeFillama, trong các dự án BTCFi chủ lưu hiện nay, tài sản được bridge chiếm 80%-100% TVL: Tỷ lệ TVL được bridge của Merlin Chain lên tới 80%, Core đạt 94%, Bitlayer thậm chí phụ thuộc gần 100% vào cross-chain từ BTC.

Sự phụ thuộc cực độ vào cơ sở hạ tầng cross-chain này không chỉ làm tăng rủi ro bảo mật mà còn vi phạm tinh thần cốt lõi về phi tập trung và tự chủ của BTC.

Trên mạng xã hội, thảo luận về BTCFi đã chuyển từ giai đoạn khám phá hào hứng ban đầu sang giai đoạn nghi ngờ "chứng-minh-giá-trị-của-bạn". Ngày càng nhiều KOL cũng xếp hệ sinh thái BTC vào lĩnh vực chắc chắn thất bại.

Thái độ của các nhà đầu tư cá nhân trên thị trường thì không cần phải nói, kỳ vọng vào hệ sinh thái BTC đang bị làm loãng hết lần này đến lần khác bởi các narrative mới mẻ trên ETH và SOL. Việc gần đây liên tục có cá voi bán BTC để chuyển sang ETH chắc chắn là đổ thêm dầu vào lửa.
Mặt khác, tình trạng thảm hại của hệ sinh thái BTC cũng tiết lộ mâu thuẫn nội tại trong mô hình kinh tế của phần lớn các dự án BTCFi.

Để thu hút tính thanh khoản, các nhà phát triển dự án phải cung cấp các ưu đãi lợi suất cao, nhưng lợi suất cao thường phụ thuộc vào việc phát hành thêm token, điều này lại làm loãng giá trị dài hạn.

Tỷ lệ luân chuyển siêu cao của BitLayer và sự thất thoát người dùng của Merlin Chain đều chứng minh tính không bền vững của mô hình "đào là bán" này.

BTC, Trở Về Với Biểu Tượng Tinh Thần

Nhìn lại sự thịnh suy của BTCFi, có lẽ chúng ta cần xem xét lại vị trí của BTC trong hệ sinh thái crypto.

Khác với ETH vốn được thiết kế ngay từ đầu như một "máy tính toàn cầu", BTC giống một biểu tượng crypto hơn, và vai trò của biểu tượng là kết tinh sự đồng thuận và niềm tin, chứ không phải mở rộng chức năng.

ETH có thể chịu được hệ sinh thái DeFi vì kiến trúc của nó được tối ưu hóa cho khả năng lập trình. Đề xuất giá trị của BTC chưa bao giờ nằm ở "có thể làm gì", mà là "đại diện cho cái gì". Có lẽ khi chúng ta cố gắng để BTC chịu được các ứng dụng tài chính phức tạp, chúng ta đã đi ngược lại bản chất của nó.

So với BitLayer và Merlin, Babylon tương đối thành công, và thành công của nó chứng minh rằng với tư cách là một giao thức staking BTC thuần túy, nó không cố gắng thay đổi BTC mà sử dụng tính bảo mật của BTC để cung cấp dịch vụ cho các chuỗi khác. Cách suy nghĩ "mỗi người một nghề" này có lẽ mới là cách đúng đắn để BTC tham gia vào DeFi.

Sự suy tàn của BTCFi không phải là thất bại của BTC, điều này có thể thấy rõ từ việc BTC liên tục phá đỉnh mới trong năm nay. BTCFi giống như một sự điều chỉnh hợp lý của thị trường đối với việc tài chính hóa quá mức.

BTC vẫn là công cụ lưu trữ giá trị quan trọng nhất trong thế giới crypto, nhưng nó sẽ không bao giờ, và không nên, trở thành ETH tiếp theo.

Nhận ra điều này, có lẽ mới là dấu hiệu cho thấy toàn ngành đang trưởng thành.