Dex, tên đầy đủ là Decentralized exchange (sàn giao dịch phi tập trung), nghĩa là một sàn giao dịch không cần bên thứ ba.

Chúng ta đều biết rằng, trong lĩnh vực tài chính truyền thống, nếu bạn muốn mua cổ phiếu của Alibaba hay Tencent, bạn cần đến sàn chứng khoán Mỹ. Tương tự, nếu bạn muốn mua các tài sản số như Bitcoin hay Ethereum, bạn cần đến các sàn giao dịch tiền số tương ứng. Dex chính là phiên bản của sàn giao dịch tiền số trong thế giới DeFi, sử dụng hợp đồng thông minh và giao dịch trên chuỗi để loại bỏ nhu cầu về bên thứ ba, thực hiện chức năng khớp lệnh, từ đó đảm bảo tính công bằng và minh bạch của giao dịch.

Dưới đây, chúng ta sẽ nói cụ thể về sự khác biệt giữa sàn giao dịch tiền số truyền thống và DEX:

Trong thị trường tiền số truyền thống, khi người dùng giao dịch, họ sẽ đặt nhiều lệnh mua bán. Sàn giao dịch là một nền tảng do một nhóm bên thứ ba cung cấp, thực hiện khớp các lệnh mua bán để giúp người dùng hoàn tất giao dịch. Trong suốt quá trình này, tài sản của người dùng đều nằm trong sàn và do sàn quản lý.

Theo thời gian, điều này dẫn đến một vấn đề mới: mọi người cảm thấy sàn giao dịch như một "hộp đen", dữ liệu không minh bạch, không biết liệu có thực sự đủ tiền dự trữ hay không. Do đó, một số người đề xuất sử dụng hợp đồng thông minh được viết bằng code để thay thế nền tảng giao dịch bên thứ ba truyền thống, thực hiện chức năng khớp lệnh, từ đó sàn giao dịch phi tập trung ra đời.

Tuy nhiên, sàn giao dịch truyền thống, trong quá trình khớp lệnh, để đảm bảo giao dịch ổn định và trơn tru, sẽ thuê các đội tạo lập thị trường chuyên nghiệp để đảm bảo độ sâu lệnh giữa người mua và người bán. Nhưng sàn giao dịch phi tập trung, do không có bên tạo lập thị trường thứ ba, dẫn đến chênh lệch giá giữa các giao dịch của người dùng rất lớn. Ví dụ, một tài sản có giá thị trường là 100, nhưng do độ sâu lệnh không đủ, không có ai bán ở mức 100, buộc phải tăng giá lên 200 mới có thể khớp lệnh. Điều này khiến người dùng chịu lỗ trước khi giao dịch.

Để giải quyết vấn đề này, sàn giao dịch phi tập trung đã tạo ra một cơ chế đặc biệt—pool thanh khoản. Pool này giống như một kho dự trữ của sàn phi tập trung, cho phép người dùng đưa tiền vào trước, sau đó tất cả giao dịch sẽ trao đổi tài sản số thông qua pool này. Pool cung cấp độ sâu lệnh, từ đó đảm bảo tính ổn định của giao dịch.

Hơn nữa, nguồn vốn trong pool này có thể được cung cấp bởi bất kỳ ai, không có giới hạn, có thể rút bất cứ lúc nào. Sàn giao dịch phi tập trung còn hoàn trả một phần phí giao dịch cho nhà cung cấp thanh khoản như một phần thưởng, khuyến khích mọi người tham gia cung cấp thanh khoản. Vì vậy, so với sàn giao dịch tập trung truyền thống, sàn phi tập trung tương đương với việc mọi người cùng nhau "tạo lập thị trường", cùng duy trì sự ổn định và độ sâu giao dịch.

Tóm lại, sàn giao dịch tập trung và phi tập trung đều có ưu điểm riêng. Sàn phi tập trung có dữ liệu minh bạch hơn, quy tắc công bằng hơn; trong khi sàn tập trung có hiệu suất nhanh hơn, trải nghiệm tốt hơn. Tin rằng trong thời gian dài sắp tới, hai loại sàn sẽ bổ trợ lẫn nhau, vừa cạnh tranh vừa hợp tác, mang đến trải nghiệm đầu tư tài chính tốt hơn cho mọi người.