1. Điểm yếu của bản chất con người

Hầu hết những người thua lỗ trên thị trường đều thất bại bởi chính mình. Trong quá trình đầu tư, kẻ thù lớn nhất của chúng ta xuất phát từ nội tâm. Nhìn vào biểu đồ thị trường, sự chênh lệch lớn giữa các đỉnh và đáy trong lịch sử mang lại cơ hội to lớn cho những nhà đầu tư sáng suốt. Thị trường đầu tư khác biệt so với mọi khía cạnh khác của đời sống xã hội. Khi tham gia vào các ngành nghề khác, con người có thể che giấu điểm yếu của mình bằng một cách nào đó, nhưng trên thị trường đầu tư, mỗi người đều bộc lộ rõ ràng những yếu điểm của bản thân. Cái gọi là đấu giá công khai thực chất là sự phô bày công khai bản chất con người.

Điểm yếu của con người chủ yếu thể hiện ở: lòng tham, nỗi sợ hãi và thiên lệch tâm lý.

Biểu hiện cụ thể của lòng tham:

1. Giao dịch quá mức, kỳ vọng làm giàu nhanh chóng.

2. Kiếm lời nhỏ nhưng thua lỗ lớn—khi có lãi, nghĩ rằng "một con chim trong tay hơn đàn chim trên trời," vội vàng chốt lời. Khi thua lỗ, hy vọng giá sẽ phục hồi để hòa vốn, dẫn đến thua lỗ ngày càng lớn.
   
   

Biểu hiện cụ thể của nỗi sợ hãi:

Khi thị trường tăng liên tục đạt đến hoặc gần đỉnh, sợ bỏ lỡ cơ hội nên mua vào bất chấp thị trường đã quá mong manh. Ngược lại, khi thị trường giảm dài hạn trong bầu không khí bi quan, sợ ngày tận thế nên cắt lỗ trong đau đớn.

Những hiện tượng thị trường trên liên tục lặp lại xung quanh chúng ta. Ngay cả những nhân vật kiệt xuất như Newton, Einstein, Roosevelt cũng từng thất bại trong đầu tư chứng khoán. Newton sau đó nói: "Tôi có thể tính toán quỹ đạo của các thiên thể, nhưng không thể tính toán được sự điên rồ của con người." Điều này cho thấy việc giữ được lý trí và tỉnh táo trên thị trường là vô cùng quý giá. Để trở thành người chiến thắng, phải vượt qua điểm yếu của bản thân, dám kiên định suy nghĩ độc lập, không a dua theo số đông. Như Buffett từng nói: "Chúng tôi cũng có lòng tham và nỗi sợ, nhưng chúng tôi sợ hãi khi người khác tham lam, và tham lam khi người khác sợ hãi."

Biểu hiện cụ thể của thiên lệch tâm lý:

Suy nghĩ và cảm xúc của con người rất phức tạp, "lòng tham và nỗi sợ" không đủ để bao quát hết tâm lý ảnh hưởng đến quyết định đầu tư. Trên thực tế, thiên lệch tâm lý trong quyết định đầu tư mới là đối tượng cần xử lý, vì nó thường cản trở việc đưa ra quyết định đúng đắn. Bằng cách khắc phục thiên lệch tâm lý và học hỏi từ các bậc thầy giao dịch, người ta có thể nâng cao kỹ năng đầu tư.

Trong tất cả các thiên lệch tâm lý, có một số điểm nổi bật. Đầu tiên là quá tự tin—con người thường bóp méo nhận thức về rủi ro, hoặc đánh giá thấp rủi ro, hoặc đánh giá cao khả năng kiểm soát rủi ro của mình. Một căn bệnh chung của những người giao dịch ngoại hối là chỉ nhìn thấy khả năng lợi nhuận trước khi đặt lệnh, nhưng ngay sau đó lại trỗi dậy sự cảnh giác và sợ hãi thua lỗ! Lòng tham đến trước, nỗi sợ theo sau—tại sao không đảo ngược quá trình này? Trước khi vào lệnh, hãy nhìn rõ rủi ro, xem xét tình huống xấu nhất, lên kế hoạch đối phó và đặt lệnh cắt lỗ ban đầu. Sau khi vào lệnh, giữ vị thế một cách bình tĩnh theo yêu cầu khách quan của điểm thoát lệnh.

Nếu chúng ta hơi sợ hãi trước khi giao dịch, hơi tham lam trong lúc giao dịch và hơi khiêm tốn sau khi giao dịch, chúng ta có thể hạn chế sự liều lĩnh khi đặt lệnh và sự nhút nhát khi giữ lệnh. Bản chất con người khiến đa số không thể cân bằng giữa rủi ro và lợi nhuận tiềm năng—họ chỉ nhìn thấy hoặc khả năng lợi nhuận vô hạn, hoặc rủi ro khủng khiếp.

Một thiên lệch tâm lý khác ảnh hưởng nghiêm trọng đến hành vi giao dịch là "hiệu ứng thiên vị"—khi nhà giao dịch không đối xử công bằng với lợi nhuận và thua lỗ tiềm năng. Thiên lệch này ảnh hưởng thế nào? Khi một vị thế có lãi, nhà giao dịch có xu hướng muốn chốt lời ngay, và mong muốn này càng mạnh khi lợi nhuận tăng. Ngược lại, khi vị thế đang lỗ, nhà giao dịch lại muốn giữ lệnh với hy vọng thị trường đảo chiều, và hy vọng này càng lớn khi lỗ tăng. Về lâu dài, tỷ lệ thắng có thể cao nhưng tỷ lệ lợi nhuận/rủi ro lại rất thấp.

Tại sao mọi người theo đuổi tỷ lệ thắng cao? Đó là do giáo dục và thói quen! Giờ bạn đã hiểu, hãy nhớ rằng giao dịch không phải là một bài kiểm tra—trả lời đúng không có nghĩa là bạn đạt 100 điểm. Theo đuổi mù quáng tỷ lệ thắng 100% chính là nguồn gốc thua lỗ. Điểm yếu của con người trong giao dịch là bản tính tự nhiên, rất khó để khắc phục hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát mức độ biểu hiện của chúng. Những nhà đầu tư thành công là những người có thể kiểm soát chúng trong phạm vi hợp lý, không để chúng ảnh hưởng đến tư duy lý trí.