Nguồn Gốc Gian Lận Trên Thị Trường Chứng Khoán
Những lãnh đạo coi cổ phiếu công ty như "chips" để đánh bạc không thể nào điều hành doanh nghiệp tử tế, bởi họ chỉ nghĩ cách bán tháo kiếm lời nhanh chóng. Số phận công ty sau khi họ rút lui chẳng liên quan gì đến họ. Vì vậy, họ dùng thủ đoạn như làm giả số liệu, đóng gói khái niệm, hay thậm chí trực tiếp thao túng giá cổ phiếu để "cắt lúa" kiếm lợi.
Những người này hiểu rõ luật chứng khoán cũ và biết nếu bị phát hiện gian lận, họ chỉ bị phạt 500.000 tệ—mức phạt quá nhẹ. Với hình phạt như vậy, cần gì phải vất vả kinh doanh? Thay vào đó, họ vẽ ra vòng tròn, điều chỉnh lợi nhuận, thậm chí bịa đặt thành tích để giữ giá cổ phiếu rồi bán ra kiếm lời. Dù xét về động cơ hay hậu quả pháp lý, các lãnh đạo—đặc biệt là cổ đông lớn kiêm quản lý—có động lực rất lớn để gian lận duy trì giá cổ phiếu.
Tuy nhiên, nhờ quy định thị trường và kiểm toán sau phát hành của kiểm toán viên (CPA), gian lận trắng trợn khó che giấu trừ khi có sự thông đồng. Hậu quả của thông đồng rất nghiêm trọng. Trong vụ bê bối Enron, Arthur Andersen bị đóng cửa vì tiếp tay làm giả. Do đó, thông đồng kiểu này rất hiếm trên thị trường toàn cầu.
Vậy làm sao doanh nghiệp có thể lừa được kiểm toán? Câu trả lời nằm ở ngành có sản phẩm khó kiểm chứng, như các công ty thủy sản. Công ty như Zhangzidao lừa kiểm toán và nhà đầu tư nhiều năm nhờ tuyên bố "sò điệp gieo đáy" tự nhiên sinh trưởng, khiến hàng tồn kho tăng ảo. Doanh thu được tạo ra từ khoản phải thu, từ đó sinh lợi nhuận giả để giữ giá cổ phiếu. Đáng kinh hơn, Lantian Co. cũng lợi dụng khó khăn trong kiểm kê thủy sản để qua mặt kiểm toán.
Một ví dụ khác là Kangmei Pharmaceutical, từng được coi là cổ phiếu "ngựa trắng" ngành dược Trung Quốc, bị phát hiện gian lận nhiều năm nhờ tuyên bố về dược liệu trồng trên đồng—thứ chưa kiểm toán viên nào kiểm đếm thực tế. Năm 2018, công ty thừa nhận "sai sót kế toán" 30 tỷ tệ, gây chấn động.
Những trường hợp này là "sâu bọ" của thị trường. Nếu không ngăn chặn, thị trường sẽ đầy rẫy công ty gian lận, nhà đầu tư mất niềm tin, và chỉ còn cách rút lui. Kết cục cuối cùng chỉ có thể là sụp đổ.
