Phá giá phát hành là gì?
Thế nào là phá giá phát hành cổ phiếu mới?
Nhiều nhà đầu tư từng gặp trường hợp trúng đấu giá cổ phiếu mới rồi tăng mạnh, nhưng ngược lại cũng có trường hợp cổ phiếu mới bị phá giá ngay khi lên sàn.
Phá giá phát hành (breaking issue price) là hiện tượng giá cổ phiếu ngay trong ngày đầu niêm yết (IPO) đã rớt xuống dưới mức giá phát hành. Nếu xảy ra phá giá, nhà đầu tư trúng đấu giá ở thị trường sơ cấp có thể lỗ ngay từ đầu. Ví dụ cổ phiếu A định giá phát hành 100 đồng, nếu ngày đầu giao dịch đóng cửa dưới 100 đồng thì coi là phá giá.
Vậy nguyên nhân nào khiến cổ phiếu mới thường bị phá giá?
-
Trước khi IPO, các tổ chức bảo lãnh phát hành thường đưa ra định giá dựa trên báo cáo tài chính. Nếu giá phát hành cuối cùng được ấn định quá cao so với giá trị thực, tức là cổ phiếu bị định giá quá cao. Điều này tạo ra khoản chênh lệch khi lên sàn, khiến nhà đầu tư lo ngại cổ phiếu bị thổi giá và bán ra ngày đầu, dẫn đến phá giá.
-
Nguyên nhân phổ biến khác là thị trường ảm đạm. Trong giai đoạn thị trường con gấu, xác suất phá giá cổ phiếu mới cao hơn do tâm lý bi quan khiến nhà đầu tư mất niềm tin.
Tại sao phá giá xảy ra thường xuyên? Thời vàng son hưởng lợi từ IPO đã kết thúc?
Với cải cách chế độ đăng ký (registration-based system) ngày càng sâu rộng, việc phát hành cổ phiếu mới hoàn toàn theo cơ chế thị trường nên phá giá không phải điều lạ. Từ năm 2022, hiện tượng phá giá ngày đầu xuất hiện thường xuyên, kỷ nguyên kiếm lời dễ dàng từ IPO có lẽ đã chấm dứt. Theo thống kê của Wind, 6 tháng đầu 2023 có 173 cổ phiếu mới lên sàn, trong đó 36 mã (21%) phá giá ngày đầu, 18 mã giảm trên 10%. Đáng chú ý là DF Carbon và TT Automotive lần lượt giảm 21.67% và 20.14% trong ngày đầu giao dịch.
Một số tổ chức định giá thiếu thận trọng, đưa ra mức giá quá cao khiến tỷ lệ P/E phát hành lệch xa giá trị thông thường. Khi giá phát hành vượt quá giá trị thực của doanh nghiệp, việc phá giá khi lên sàn là tất yếu, và thiệt hại thuộc về nhà đầu tư trúng đấu giá cùng những người mua vào ở mức cao ngày đầu.
Do đó, khi yêu cầu phát hành ngày càng nới lỏng và chế độ đăng ký đến gần hơn, việc kiếm lời từ cổ phiếu mới sẽ khó khăn hơn. Nhà đầu tư cần chủ động phòng tránh rủi ro phá giá bằng cách cảnh giác với cổ phiếu có P/E hoặc giá phát hành quá cao - thà bỏ lỡ còn hơn mắc bẫy, không nên đăng ký mua IPO một cách mù quáng.
