Tỷ Lệ Đòn Bẩy (Leverage Ratio)

Tỷ lệ đòn bẩy là gì?
Tỷ lệ đòn bẩy là tỷ lệ giữa giá thị trường của cổ phiếu cơ sở và giá thị trường của chứng quyền cần thiết để mua một cổ phiếu. Công thức tính:

Tỷ lệ đòn bẩy = Giá cổ phiếu cơ sở ÷ (Giá chứng quyền ÷ Tỷ lệ chuyển đổi)

Tỷ lệ đòn bẩy đo lường khả năng "sử dụng vốn nhỏ để kiểm soát vị thế lớn hơn." Tỷ lệ đòn bẩy càng cao, lợi nhuận tiềm năng càng lớn, nhưng rủi ro thua lỗ cũng cao hơn.

Tỷ lệ đòn bẩy phản ánh sự chênh lệch chi phí giữa việc mua cổ phiếu trực tiếp và mua chứng quyền để "kiểm soát" một cổ phiếu. Ví dụ, nếu tỷ lệ đòn bẩy là 10x, nghĩa là với số vốn cần để mua một cổ phiếu, nhà đầu tư có thể mua 10 chứng quyền. Nói cách khác, đầu tư 1.000 đồng vào chứng quyền có thể kiểm soát vị thế cổ phiếu trị giá 10.000 đồng. Điều này cho thấy khả năng khuếch đại vốn của chứng quyền nhưng không phản ánh trực tiếp tỷ lệ biến động giá thực tế giữa chứng quyền và cổ phiếu (tức là mức độ khuếch đại lợi nhuận). Nếu nhà đầu tư chỉ dựa vào tỷ lệ đòn bẩy để đánh giá lợi nhuận tiềm năng, kết quả có thể không chính xác.

Biểu Hiện Của Tỷ Lệ Đòn Bẩy
Sức hấp dẫn của chứng quyền nằm ở khả năng sinh lời lớn với vốn nhỏ. Nhà đầu tư chỉ cần bỏ ra một số tiền nhỏ nhưng có cơ hội đạt lợi nhuận tương đương hoặc cao hơn so với đầu tư cổ phiếu trực tiếp. Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư thường nhầm lẫn giữa "tỷ lệ đòn bẩy" và "tỷ lệ đòn bẩy thực tế." Vậy sự khác biệt là gì, và nên tập trung vào chỉ số nào?

Để kiểm tra sự nhầm lẫn, hãy xem xét câu hỏi sau:
Giả sử có hai chứng quyền cho cùng một cổ phiếu—Chứng quyền A có tỷ lệ đòn bẩy 6.42x, Chứng quyền B có tỷ lệ đòn bẩy 16.2x. Nếu giá cổ phiếu tăng, chứng quyền nào sẽ tăng mạnh hơn? Nhiều người có thể chọn B. Tuy nhiên, chỉ số đúng để đánh giá tiềm năng tăng giá của chứng quyền là tỷ lệ đòn bẩy thực tế, không phải tỷ lệ đòn bẩy. Do câu hỏi thiếu dữ liệu, không thể đưa ra kết luận chính xác.

Công Thức Tính Tỷ Lệ Đòn Bẩy:
Tỷ lệ đòn bẩy = Giá cổ phiếu cơ sở ÷ (Giá chứng quyền × Tỷ lệ chuyển đổi)

Tỷ lệ đòn bẩy phản ánh sự chênh lệch chi phí giữa đầu tư cổ phiếu và chứng quyền. Ví dụ, tỷ lệ đòn bẩy 10x chỉ có nghĩa là chi phí đầu tư chứng quyền bằng 1/10 so với cổ phiếu, không có nghĩa là nếu cổ phiếu tăng 1%, chứng quyền sẽ tăng 10%.

Dưới đây là hai chứng quyền mua có cùng ngày đáo hạn và độ biến động ẩn nhưng giá thực hiện khác nhau. Bảng cho thấy chứng quyền có giá thực hiện cao hơn thường có giá thấp hơn và tỷ lệ đòn bẩy cao hơn. Tuy nhiên, nếu nhà đầu tư chỉ dựa vào tỷ lệ đòn bẩy để dự đoán hiệu suất, kết quả thực tế có thể gây thất vọng. Ví dụ, khi cổ phiếu tăng 1%, Chứng quyền A (tỷ lệ đòn bẩy 6.4x) chỉ tăng 4.2% (không phải 6.4%), trong khi Chứng quyền B (tỷ lệ đòn bẩy 16.2x) chỉ tăng 6% (không phải 16.2%).

Tỷ Lệ Đòn Bẩy Thực Tế
Để ước tính biến động giá chứng quyền, nhà đầu tư nên xem xét tỷ lệ đòn bẩy thực tế, được tính bằng:
Tỷ lệ đòn bẩy thực tế = Delta × Tỷ lệ đòn bẩy

Tỷ lệ đòn bẩy thực tế giúp nhà đầu tư hiểu mức độ thay đổi giá lý thuyết của chứng quyền khi cổ phiếu biến động 1%. Nhà đầu tư muốn tối đa hóa lợi nhuận nên tập trung vào chỉ số này. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng tỷ lệ đòn bẩy thực tế giả định các yếu tố khác (như độ biến động ẩn và điều kiện thị trường) không đổi và chỉ phản ánh biến động ngắn hạn. Do đó, nhà đầu tư không nên cho rằng chứng quyền có đòn bẩy thực tế 10x sẽ luôn biến động gấp 10 lần cổ phiếu.

Cuối cùng, tỷ lệ đòn bẩy thực tế là con dao hai lưỡi—nó có thể khuếch đại lợi nhuận nếu dự đoán đúng nhưng cũng làm tăng thua lỗ nếu thị trường đi ngược lại. Vì vậy, nhà đầu tư cần cân bằng giữa rủi ro và lợi nhuận tiềm năng.

Cách Tính Tỷ Lệ Đòn Bẩy
Nhiều nhà đầu tư giao dịch chứng quyền nhờ đặc tính đòn bẩy tài chính, giúp khuếch đại biến động giá cổ phiếu, từ đó đạt lợi nhuận tương đương hoặc vượt trội so với đầu tư trực tiếp bằng vốn ít hơn.

Công thức tính tỷ lệ đòn bẩy:

Tỷ lệ đòn bẩy = Giá cổ phiếu cơ sở ÷ (Giá chứng quyền ÷ Tỷ lệ thực hiện)

Tỷ lệ đòn bẩy phản ánh sự chênh lệch chi phí giữa đầu tư chứng quyền và mua cổ phiếu trực tiếp. Ví dụ:

• Giá cổ phiếu: 10 đồng

• Giá thực hiện: 8.5 đồng

• Giá chứng quyền mua: 0.2 đồng

• Tỷ lệ thực hiện: 10:1 (giá trị số: 0.1)

Nếu nhà đầu tư mua trực tiếp 1 lô (100 cổ phiếu), chi phí là 1.000 đồng. Để kiểm soát cùng một vị thế (100 cổ phiếu) bằng chứng quyền, cần mua 100 × 10 = 1.000 chứng quyền, tốn 0.2 × 1.000 = 200 đồng. Khi đáo hạn, nhà đầu tư sẽ nắm giữ 100 cổ phiếu. Do đó, tỷ lệ đòn bẩy = 10 ÷ (0.2 ÷ 0.1) = 5x, nghĩa là chi phí ban đầu của chứng quyền chỉ bằng 1/5 so với cổ phiếu. Điều này cho thấy nhà đầu tư chỉ cần 1/5 số vốn để kiểm soát 100 cổ phiếu, nên tỷ lệ đòn bẩy còn được gọi là "tỷ lệ kiểm soát."

Đòn Bẩy Tài Chính Là Gì?
Đòn bẩy tài chính thường đề cập đến tỷ lệ giữa tổng tài sản và vốn chủ sở hữu trong bảng cân đối kế toán. Đòn bẩy cao giúp tổ chức tài chính đạt lợi nhuận cao trong thời kỳ kinh tế tăng trưởng, nhưng cũng làm tăng rủi ro thua lỗ khi thị trường suy thoái. Ngân hàng thương mại, ngân hàng đầu tư thường hoạt động với đòn bẩy. Trước khủng hoảng tài chính, đòn bẩy của ngân hàng Mỹ thường dao động 10-20x, trong khi ngân hàng đầu tư có đòn bẩy khoảng 30x.