Những năm gần đây, thị trường tiền mã hóa toàn cầu tiếp tục nóng lên. Các khu vực như Mỹ, Hồng Kông lần lượt đưa ra chính sách mở cửa, thúc đẩy tiền mã hóa hướng tới các ứng dụng tài chính rộng rãi hơn. Đồng thời, công nghệ blockchain trong nước cũng được khám phá thêm. Nhiều tổ chức tài chính, các nhà đầu tư truyền thống và thậm chí một số đơn vị chính phủ đã dần công nhận tiền mã hóa có thuộc tính tài sản và giá trị đầu tư, không còn đơn giản xếp chúng vào loại “tiền ảo” hoặc lừa đảo.

Cùng với sự lan truyền của những câu chuyện “đầu cơ tiền ảo làm giàu”, ngày càng nhiều người bị thu hút, cố gắng bước vào lĩnh vực giao dịch tiền mã hóa. Tuy nhiên, kể từ khi “Thông báo 924” năm 2021 xác định rõ các hoạt động kinh doanh liên quan đến tiền ảo là hoạt động tài chính bất hợp pháp, Trung Quốc vẫn duy trì thái độ nghiêm ngặt ở cấp độ chính sách. Nhưng đáng chú ý là trong thực tiễn tư pháp, đặc biệt là trong xét xử dân sự ở các tòa án thành phố lớn, đã xuất hiện cách tiếp cận có ý thức phân tầng hơn. Một số tòa án bắt đầu có điều kiện hỗ trợ các yêu cầu dân sự liên quan đến tiền ảo, thể hiện xu hướng tư pháp “chấp nhận thận trọng”.

Bài viết này sẽ phân tích các án lệ điển hình gần đây để làm rõ tư duy và logic phán quyết của tòa án Trung Quốc hiện nay khi xử lý các vụ việc liên quan đến tiền ảo.

(Lưu ý thân thiện: Trung Quốc không phải là quốc gia theo luật án lệ; phán quyết của tòa án dựa trên luật thành văn, nhưng trong thực tiễn tư pháp có thể tham khảo các vụ việc đã có.)

1. Cho vay có hiệu lực, mượn USDT không trả? Tòa án phán quyết: Phải trả lại!
   Tháng 6/2024 và tháng 1/2025, Văn hai lần vay tiền Mao, lần lượt là 6500 USDT và 14.400 Nhân dân tệ, đều để đầu cơ tiền ảo. Mao đồng ý cho vay và chuyển số tiền tương ứng vào tài khoản U币 của Văn. Tuy nhiên, Văn chậm trễ không trả, sau nhiều lần đòi không được, Mao căn cứ vào giấy vay kiện Văn ra tòa. [Số vụ: (2025) Chiết 0109 Dân sơ 4938]
   Tòa án Nhân dân quận Tiêu Sơn, Hàng Châu xét xử cho rằng quan hệ vay dân sự giữa hai bên là hợp pháp có hiệu lực, phán quyết Văn phải trả lại toàn bộ gốc và lãi. Đáng chú ý, tòa án đã quy đổi 6500 USDT theo tỷ giá ngày cho vay 1:7.3 thành Nhân dân tệ, đưa ra phán quyết có tính thi hành.
   Phán quyết này được coi là một bước đột phá lớn trong thực tiễn tư pháp những năm gần đây. Nó thừa nhận rõ ràng hiệu lực của quan hệ cho vay lấy USDT làm đối tượng, và căn cứ vào sự thật để phán quyết công bằng, thay đổi cách làm của một số tòa án thời kỳ đầu là bác bỏ trực tiếp hoặc không thụ lý.

2. Tiền ảo đã giao, người mua còn có thể “hối hận” yêu cầu hoàn tiền? Tòa án: Không được!
   Trong các phán quyết thời kỳ đầu, một số tòa án căn cứ vào “trái với trật tự công cộng và thuần phong mỹ tục” để xác định giao dịch tiền ảo vô hiệu, buộc phải hoàn trả tiền. Do vậy, một số người đã chuyển tiền hoàn tất giao dịch nảy sinh “ý đồ xấu”, cố gắng kiện đòi hoàn tiền với danh nghĩa cho vay, lừa đảo. Nhưng cùng với sự nâng cao nhận thức tư pháp, nhiều tòa án đã tích lũy kiến thức liên quan đến blockchain, thậm chí như tòa án Thâm Quyến đã triển khai dịch vụ “kiểm tra chứng cứ blockchain”, loại “bảo vệ quyền lợi kiểu hối hận” này ngày càng khó được hỗ trợ.
   Vụ 1: (2025) Dự 9001 Dân sơ 3862
   Trịnh chuyển khoản cho Triệu 1 vạn Nhân dân tệ, tuyên bố là tiền vay, yêu cầu hoàn trả. Triệu biện minh rằng số tiền đó thực chất là một phần tiền mua USDT, và xuất trình chứng cứ như lịch sử trò chuyện, chứng minh đã giao 2100 USDT thông qua “nền tảng Ích Sinh Thái”. Tòa án xác định chứng cứ của Trịnh không đủ, quan hệ vay mượn không thành lập. Do giao dịch tiền ảo không được pháp luật bảo vệ, tổn thất liên quan do đương sự tự chịu.
   Vụ 2: (2024) Chiết 0122 Dân sơ 4242
   Vương ủy thác cho Lý mua USDT, chuyển khoản 76 vạn Nhân dân tệ. Sau đó Vương tuyên bố không nhận được tiền, dữ liệu nền tảng bị giả mạo, yêu cầu hoàn tiền. Tòa án xác minh Lý quả thực đã chuyển khoản cho bên thứ ba để mua tiền, Vương không chứng minh được hành vi lừa đảo. Tòa án cuối cùng xác định hợp đồng ủy thác vô hiệu do vi phạm chính sách, nhưng bác yêu cầu hoàn trả của Vương, lý do là không chứng minh được bên kia có lỗi hoặc không giao hàng.
   Hai vụ án trên cho thấy, dù là mua bán trực tiếp hay ủy thác mua, một khi giao dịch thực sự hoàn tất, người mua sau đó dùng các lý do án khác nhau để cố đòi lại tiền, tòa án nhìn chung không hỗ trợ.

3. Trong trường hợp nào, tòa án vẫn sẽ phán quyết hoàn tiền hoặc bồi thường?
   Mặc dù “tự chịu rủi ro” là nguyên tắc cơ bản, nhưng trong một số tình huống đặc biệt, tòa án vẫn có thể hỗ trợ hoàn tiền, thậm chí phán quyết bồi thường một tỷ lệ nhất định:
   Vụ 1: Cam kết bảo toàn gốc phải chịu trách nhiệm [(2025) Chiết 0127 Dân sơ 331]
   Vương (Wang) dựa vào lý do đầu tư USDT có thể thu lợi nhuận cao để dụ Vương (Wang) khác đầu tư và nhiều lần xuất trình “Giấy cam kết”, hứa bồi thường gốc. Sau đó sàn giao dịch đóng cửa, Vương (Wang) khác tổn thất hơn trăm vạn. Tòa án xác định hợp đồng vô hiệu, nhưng cam kết bảo toàn gốc của Vương (Wang) cấu thành lỗi, cuối cùng phán quyết phải chịu trách nhiệm bồi thường 60% gốc.
   Vụ 2: Không giao tiền ảo, nên hoàn tiền [(2025) Việt 0104 Dân sơ 16716]
   Từ chuyển khoản cho Hà 1 vạn Nhân dân tệ, Hà tuyên bố là mua coin CG để đánh bóng, nhưng không giao coin và nền tảng mất liên lạc. Tòa án cho rằng giao dịch tiền ảo vi phạm pháp luật, nhưng bị đơn không chứng minh được đã giao hàng, nên phán quyết hoàn trả số tiền đã chuyển.
   Vụ 3: Cam kết trả nợ sau sự việc có hiệu lực [(2024) Chiết 0502 Dân sơ 3012]
   Thẩm giới thiệu Dịch đổi Nhân dân tệ thông qua kênh USDT, kết quả người trung gian mang tiền bỏ trốn. Sau sự việc, Thẩm hứa bằng văn bản trả nợ 16 vạn Nhân dân tệ theo từng đợt. Tòa án xác định hợp đồng trung gian ban đầu vô hiệu, nhưng cam kết trả nợ sau đó độc lập có hiệu lực, nên hỗ trợ.

4. Tóm tắt và triển vọng
   Từ thực tiễn tư pháp năm 2025, các tòa án Trung Quốc đang thận trọng tìm kiếm sự cân bằng giữa tuân thủ chính sách và giải quyết tranh chấp thực tế, thể hiện các xu hướng sau:

   • Nếu giao dịch tiền ảo đã hoàn tất, tòa án thường bác yêu cầu hoàn tiền của người mua sau đó.

   • Nếu một bên không giao tiền theo thỏa thuận hoặc không thực hiện hợp đồng, tòa án có thể hỗ trợ hoàn tiền.

   • Nếu có hành vi lỗi như dụ dỗ đầu tư, hứa bảo toàn gốc, tòa án có thể căn cứ vào nguyên tắc công bằng của “Bộ luật Dân sự” để phán quyết chịu trách nhiệm tương ứng.
     Mặc dù chính sách lớn vẫn chưa nới lỏng, nhưng hệ thống tư pháp đang dần hoàn thiện khả năng nhận diện sự thật giao dịch tiền ảo, phán quyết ngày càng tinh tế và công bằng. Đối với người dùng thông thường, vẫn cần nhận thức rõ rủi ro pháp lý của giao dịch tiền ảo, nếu cần tham gia, nên cố gắng làm rõ chi tiết giao dịch và phân chia trách nhiệm thông qua văn bản, lịch sử trò chuyện, v.v., để phòng ngừa tranh chấp bảo vệ quyền lợi của mình.