Cuộc đua giành quyền kiểm soát và nắm bắt giá trị trong tiền mã hóa đã chính thức bắt đầu. Nếu bạn nghĩ cuộc chiến Layer 1 đang hạ nhiệt, thì bạn đã nhầm. Những người tham gia mới nhất là các công ty fintech và stablecoin lớn nhất thế giới.

Tuần trước, Stripe đã công bố ra mắt Tempo, một blockchain tương thích EVM, được thiết kế chuyên cho thanh toán bằng stablecoin và các ứng dụng doanh nghiệp. Mục tiêu của Tempo là xây dựng một blockchain được tối ưu hóa cho quyết toán xuyên biên giới và do Stripe hoàn toàn kiểm soát. Trước đó, việc Stripe mua lại Bridge (cơ sở hạ tầng stablecoin) và Privy (ví tiền mã hóa) cho thấy ý định của họ là kiểm soát toàn bộ ngăn xếp từ thanh toán, đến nền tảng (rail), và đến ví.

Theo sát Stripe, Circle, nhà phát hành USDC, đã giới thiệu Arc, chuỗi L1 tương thích EVM của riêng họ. Arc được thiết kế hoàn toàn xung quanh stablecoin, sử dụng USDC làm token gas, cung cấp tính năng quyền riêng tư tùy chọn và động cơ ngoại hối tích hợp sẵn. Tập hợp trình xác thực của Circle sẽ được cấp phép, điều này càng nhấn mạnh rằng nó không liên quan đến phi tập trung; mà là về hiệu quả, tuân thủ và việc nắm bắt giá trị (margin capture). Arc dự kiến ra mắt mainnet vào năm 2026, nhưng ý định của Circle đã rất rõ ràng: họ không muốn chỉ là khách trong hệ sinh thái của người khác nữa. Họ muốn sở hữu ngôi nhà đó. Điều này có thể gây tổn hại cho Solana nhiều hơn so với Ethereum, vì cơ sở stablecoin của Solana chủ yếu là USDC (khoảng 80% USDC / khoảng 20% USDT), trong khi cơ sở stablecoin của Ethereum chủ yếu là USDT (khoảng 37% USDC / khoảng 63% USDT).

Đầu năm nay, Tether và Bitfinex đã công bố kế hoạch Plasma, kế hoạch blockchain riêng của họ nhằm xây dựng cơ sở hạ tầng tài chính và quyết toán. Mặc dù chi tiết cụ thể vẫn chưa được xác định, nhưng định vị của nó vang lên cùng một chủ đề: Tại sao phải phụ thuộc vào các chuỗi bên ngoài khi bạn có thể kiểm soát các quy tắc, phí và luồng giao dịch? Đối với Tether, vốn đã thống trị lĩnh vực phát hành stablecoin, Plasma là một phần mở rộng hợp lý cho đế chế kinh doanh của họ, nơi họ không chỉ phát hành stablecoin mà còn vận hành hệ thống cơ bản của nó. Đối với Bitfinex, Plasma củng cố thêm sự tích hợp dọc giữa sàn giao dịch, phát hành token và cơ sở hạ tầng.

Như chúng tôi đã nói gần đây, gần như không thể định giá một blockchain lớp 1 (Layer 1). Nói vậy, chúng tôi đã nói rõ rằng những blockchain này thực sự có giá trị, chỉ là chúng tôi không thể biết chúng đáng giá bao nhiêu. Nhưng hầu hết mọi người đều nhận ra rằng cơ sở hạ tầng là phần sinh lời nhất trong tiền mã hóa. Chỉ trở thành một ứng dụng trên chuỗi của người khác là không đủ nữa — sức hấp dẫn thực sự là sở hữu chính chuỗi đó.

Đáng nhớ rằng, đây không phải là điều gì mới. Cosmos (ATOM) đã quảng bá "chủ quyền blockchain" (sovereign blockchain) từ năm 2017, với việc ra mắt Cosmos SDK và động cơ đồng thuận Tendermint. Lời quảng cáo của họ chính xác là những gì Stripe, Circle và Tether hiện đang theo đuổi — thay vì thuê không gian khối trên Ethereum hoặc các blockchain khác, hãy xây dựng blockchain của riêng bạn cho ứng dụng của mình. Cosmos cho phép điều này thông qua tính mô-đun, cung cấp các thành phần plug-and-play (đồng thuận, quản trị, staking) trong khi cho phép các dự án tùy chỉnh phí, token và môi trường thực thi.

Một số dự án tích hợp dọc sớm nhất trong không gian crypto bắt nguồn từ hệ sinh thái Cosmos. Binance Chain, chuỗi mới của dYdX, Osmosis và hàng chục appchain khác được xây dựng bằng Cosmos SDK. Những dự án này không nhằm mục đích trở thành các ứng dụng cạnh tranh để giành không gian khối; họ muốn trở thành các hệ sinh thái có chủ quyền, nắm bắt nhiều giá trị hơn từ người dùng, phí trình tự hóa (sequencer fees) và quản trị. Tầm nhìn của Cosmos là mỗi công ty cuối cùng sẽ có Layer 1 của riêng mình, và đó chính xác là sự chuyển đổi mà chúng ta đang thấy ngày nay với Stripe, Circle và Coinbase (mặc dù Coinbase chọn L2).

Về nhiều mặt, Cosmos đã đi trước thời đại. Làn sóng L1 doanh nghiệp và appchain ngày nay chứng thực cho luận điểm của Cosmos: sự tùy chỉnh và chủ quyền là mục tiêu cuối cùng. Câu hỏi đặt ra là liệu các công ty xây dựng Tempo, Arc, Plasma, v.v... có thể khởi chạy ứng dụng thành công hay không.

Nhưng không phải ai cũng đang xây dựng chuỗi của riêng họ. Cũng có những trường hợp phản ví dụ đáng chú ý. Coinbase, mặc dù có khả năng tích hợp dọc mạnh mẽ, đã có một quyết định có cân nhắc là xây dựng Base như một Ethereum Layer 2 thay vì một Layer 1 mới. Họ cho rằng việc liên kết với tính thanh khoản, hệ sinh thái nhà phát triển và độ tin cậy của Ethereum quan trọng hơn so với việc bắt đầu từ con số không. Tương tự, Robinhood đã chọn xây dựng chuỗi mới của họ trên Arbitrum Orbit để tăng tốc thời gian ra thị trường. Cả hai quyết định này đều thể hiện sự đánh đổi — từ bỏ một số quyền kiểm soát và giá trị lâu dài trên lý thuyết, nhưng đổi lấy tốc độ triển khai nhanh hơn, độ tin cậy và hiệu ứng mạng.

Tuy nhiên, điều đáng chú ý là Coinbase vẫn nhắm mục tiêu sở hữu toàn bộ ngăn xếp dọc. Ví dụ, trong cuộc gọi thu nhập quý 2 của Coinbase, Brian Armstrong đã giải thích cách Coinbase đang tích hợp với các sàn giao dịch phi tập trung (chẳng hạn như Aerodrome - AERO). Aerodrome cũng sẽ là sàn giao dịch phi tập trung (DEX) cho mục tiêu mã hóa cổ phiếu và các tài sản khác của Coinbase. Mô hình cũ của sàn giao dịch Coinbase chỉ tạo ra phí giao dịch khi giao dịch. Mô hình mới sẽ cho phép Coinbase kiếm được ba loại doanh thu: phí giao dịch CEX, phí trình tự hóa (sequencer fees) từ Base (do Coinbase sở hữu toàn bộ) và chia sẻ phí DEX (Coinbase Ventures là nhà đầu tư vào AERO).

Tất nhiên, trớ trêu thay, chu kỳ này trông giống một cách đáng kinh ngạc so với Web2.0. Giống như Amazon và Apple xây dựng các ngăn xếp tích hợp dọc để kiểm soát phân phối, phần cứng, phần mềm và thanh toán, các công ty tiền mã hóa hiện đang chạy đua để xây dựng lớp chủ quyền của riêng họ. Một số sẽ thành công, nhưng hầu hết sẽ đánh giá thấp khó khăn trong việc tạo ra các trường hợp sử dụng thực tế bên ngoài hệ sinh thái độc quyền của họ.

Cho dù đó là Stripe với Tempo, Circle với Arc, hay Coinbase với Base và Aerodrome, điểm chung vẫn rõ ràng — mọi người đều muốn di chuyển lên (hoặc xuống) trong ngăn xếp công nghệ để tối đa hóa lợi nhuận. Nhưng lịch sử cho chúng ta biết rằng hiệu ứng mạng rất dai dẳng, và việc phát triển trong sự cô lập hiếm khi tốt hơn so với việc phát triển ở nơi đã có người dùng. Cứ mỗi Tempo và Arc, sẽ có hàng chục lần thất bại. Người chiến thắng cuối cùng sẽ là những người tìm được sự cân bằng phù hợp giữa quyền kiểm soát và sự phối hợp hệ sinh thái.