Ba Loại "Bom Nổ" Trên Thị Trường Chứng Khoán

Năm 1999, Trương Hóa Kiều bắt đầu đầu tư cổ phiếu. Đến năm 2017, khi xuất bản cuốn Nước Mắt Nhà Đầu Tư, ông đã có 18 năm kinh nghiệm và tổng kết ba loại "bom nổ" trên thị trường.

1. Bom Do Công Ty Niêm Yết Giấu Giếm
Thường là sự kết hợp giữa báo cáo tài chính gian lận, những lời hứa hão và chỉ công bố tin tốt, giấu tin xấu. Có những "quả bom" nằm im 20-30 năm trước khi bị phát hiện khi lợi nhuận đột ngột sụt giảm hoặc công ty buộc phải tái cấu trúc. Ngoài ra, nhiều cổ đông lớn còn âm thầm rút tiền từ công ty.

Năm 2020, Shede Spirits công bố việc cổ đông lớn chiếm dụng tiền mặt bất hợp pháp, trong khi giám đốc tài chính tuyên bố không biết gì. Tôi không tin lời anh ta.

Nhà đầu tư lâu năm hẳn còn nhớ, vài năm một lần, thị trường lại xôn xao vì tiền gửi của một công ty nào đó "bốc hơi" không lý do. Tôi đã nghe 2-3 vụ như vậy—liệu tiền thật sự biến mất, hay còn lý do khác? Là nhà đầu tư cá nhân, chúng ta không bao giờ biết được sự thật.

2. Bom Do Chính Phủ Tạo Ra
Có hai dạng chính:

1. Chính quyền địa phương khuyến khích, dung túng hoặc giúp công ty phóng đại doanh số, lợi nhuận và số thuế đã nộp.

2. Ưu đãi về đất đai, thuế, môi trường và trợ cấp—đặc biệt trước khi IPO—để làm đẹp lợi nhuận. Thị trường lập tức định giá cao gấp hàng chục lần, dù phần lớn lợi nhuận đó không bền vững.

Do đó, Trương Hóa Kiều khuyên tránh đầu tư vào công ty mới niêm yết dưới 3 năm. Phần lớn nhà đầu tư A-share kỳ cựu cũng đồng tình, chỉ xem xét doanh nghiệp sau 3-5 năm niêm yết khi "lớp trang điểm" tài chính đã phai.

3. Bom Do Chính Nhà Đầu Tư Tự Đào
Đầu cơ, tự tin thái quá, tâm lý may rủi, không nghiên cứu kỹ lưỡng... Ngoài ra, biến động chu kỳ ngành cũng gây thiệt hại vì nhà đầu tư không chịu thừa nhận hạn chế của mình. Một vấn đề khác là xem nhẹ biên độ an toàn.

Warren Buffett nói ông phân tích dữ liệu tài chính 8-10 năm trước khi đầu tư. Với ngành có tính chu kỳ, tôi cho rằng 8-10 năm vẫn chưa đủ—có khi cần xem xét 20-30 năm.

Tỷ lệ P/E trên thị trường dao động khủng khiếp, có lúc 5x, có lúc 50x. Biên độ định giá này quá sức chịu đựng của nhà đầu tư cá nhân. Do đó, phải nắm rõ ngưỡng định giá cao nhất và thấp nhất trong lịch sử ngành và công ty trước khi đánh giá P/E hiện tại đắt hay rẻ, nếu không sẽ lỗ nặng.

Mới đây, tôi đọc quan điểm của Quy Giang (Tín Phác Đầu Tư): ngành y tế đối mặt chu kỳ suy thoái do thắt chặt ngân sách. Ông cho rằng khi ngân sách quốc gia và bảo hiểm y tế eo hẹp, chi tiêu y tế sẽ giảm, đánh dấu chu kỳ đi xuống của ngành.

Tôi vô cùng choáng váng. Nếu biết điều này 7-8 năm trước, tôi đã thận trọng hơn khi đầu tư vào ngành y tế. Trên thực tế, báo cáo thường niên của các công ty dược phẩm hiếm khi nhắc đến tính chu kỳ, chỉ coi nhẹ nó như "rủi ro chính sách".