Công ty Mỹ tái khởi động "trẻ em biên tập gen"?
Hai ngày gần đây, trên trang web chính thức của tạp chí Nature xuất hiện một "tin bom tấn": một công ty Mỹ tên là "Manhattan Genomics" tuyên bố mục tiêu của họ là "thay đổi bộ gen của phôi thai người để ngăn ngừa các bệnh di truyền". Thông tin này đã gây ra sự lo ngại cho nhiều nhà khoa học.
Điều này không khỏi làm người ta nhớ lại vụ bê bối chấn động giới khoa học sự sống toàn cầu vào tháng 11 năm 2018 - Hạ Kiến Khuê tuyên bố đã biên tập gen phôi thai người và cấy phôi vào cơ thể mẹ, sinh ra hai đứa trẻ được cho là "tăng cường khả năng miễn dịch với HIV". Sau đó, ông ta bị kết án ba năm tù vì tội "hành nghề y không phép".
"Mặc dù công nghệ biên tập gen những năm gần đây phát triển nhanh chóng, nhưng con người vẫn chưa hiểu rõ vai trò của gen trong toàn bộ vòng đời, việc tùy tiện thay đổi sẽ tạo ra hậu quả khó lường, là trách nhiệm cực kỳ thiếu trách nhiệm với sự sống." Nhiều năm sau, Lý Cấn Tùng vẫn kiên trì quan điểm này, "các nhà nghiên cứu vẫn không ngừng tối ưu hóa công nghệ biên tập gen, biên tập base, nâng cao độ chính xác thao tác, nhưng việc các công nghệ này đã đủ an toàn để có thể sử dụng cho phôi thai người hay không hiện vẫn chưa có kết luận."
Những năm gần đây, công nghệ biên tập gen tế bào không sinh sản phát triển cực nhanh, lần lượt có một số liệu pháp biên tập gen được phê duyệt để điều trị. Năm 2023, liệu pháp biên tập gen CRISPR đầu tiên trên thế giới, exa-cel, đã được Cơ quan Quản lý Dược phẩm và Sản phẩm Chăm sóc Sức khỏe Vương quốc Anh có điều kiện phê duyệt lưu hành, có thể điều trị hai bệnh về máu di truyền.
"Về mặt đạo đức và khoa học, biên tập tế bào không sinh sản và biên tập phôi thai là khác nhau." Chuyên gia nổi tiếng trong lĩnh vực biên tập gen, Giáo sư Hoàng Quân của Đại học Trung Sơn cho rằng, biên tập phôi thai đồng nghĩa với việc thay đổi gen sẽ di truyền cho thế hệ sau, hậu quả của nó khó lường. "Công nghệ này vẫn chưa chín muồi, sự đồng thuận về đạo đức và khung pháp lý cho việc sử dụng công nghệ này cũng chưa hoàn thiện."
