Gần đây, có phải ngày càng có nhiều người xung quanh bạn thảo luận về "vàng" không?

Đúng vậy, tôi đang nói đến vàng theo nghĩa vật lý. Trong bối cảnh rủi ro địa chính trị và sự bất ổn của nền kinh tế vĩ mô toàn cầu gia tăng, tổng vốn hóa thị trường của vàng (đã từng) đạt mức 30 nghìn tỷ USD, giữ vững vị trí dẫn đầu trong các tài sản toàn cầu.

Đồng thời, thế giới Crypto cũng đang chứng kiến một sự việc khá thú vị: bên cạnh Bitcoin - vốn được xem rộng rãi như "vàng kỹ thuật số", thì vàng vật lý đang được đẩy nhanh tốc độ lên chuỗi (on-chain). Thông qua làn sóng RWA (Tài sản Thực tế Được Mã hóa), các loại vàng được mã hóa (tokenized gold) đại diện bởi Tether Gold (XAUT) đã có được những khả năng mới như có thể phân chia, có thể lập trình và thậm chí có thể sinh lời.

Nó đang thách thức một luận điểm (narrative) từ lâu hầu như chỉ do Bitcoin độc chiếm: "Ai mới thực sự là vàng kỹ thuật số?"

BTC: Dòng Chảy Luận Định Trải Dài Một Thập Kỷ

Rốt cuộc BTC là tiền tệ hay tài sản? Chức năng cốt lõi là phương tiện thanh toán hay lưu trữ giá trị? Hay là một tài sản rủi ro với vị thế tương tự cổ phiếu công nghệ?

Kể từ khi ra đời vào năm 2009, câu hỏi này xuyên suốt gần như toàn bộ các giai đoạn lịch sử của Bitcoin.

Mặc dù Satoshi Nakamoto đã sớm nêu rõ thuộc tính "Tiền Điện Tử" (Electronic Cash) của BTC trong sách trắng, nhưng cùng với sự phát triển về quy mô của chính nó, trong 10 năm qua, ở các thời kỳ khác nhau, đây hầu như là chủ đề mà luận định đã nhiều lần đảo ngược và các cuộc tranh luận trong cộng đồng không ngừng nghỉ – từ phương tiện thanh toán thời kỳ đầu, cho đến "lưu trữ giá trị" và "tài sản thay thế".

Đặc biệt, sự thông qua của ETF spot vào năm 2024 đã trở thành một điểm ngoặt cho luận định, nhiều người không còn kỳ vọng Bitcoin trở thành "tiền tệ toàn cầu" cho giao dịch và thanh toán, thay vào đó, ngày càng nhiều người bắt đầu xem Bitcoin như một công cụ lưu trữ giá trị dựa trên sự đồng thuận, tức "vàng kỹ thuật số":

Giống như vàng, nó có nguồn cung khan hiếm, sản lượng có thể dự đoán và ổn định, nhưng đồng thời sở hữu những lợi thế mà vàng không thể sánh được: khả năng phân chia tốt hơn (1 satoshi = 0.00000001 BTC), tính dễ mang theo (chuyển tiền xuyên biên giới trong tích tắc) và tính thanh khoản (thị trường hoạt động 24/7).

Chính vì vậy, trong hệ thống tiền tệ vĩ mô, Bitcoin dần trở thành logic lưu giữ giá trị toàn cầu thứ ba, sau USD và vàng.

Theo thống kê từ companiesmarketcap, hiện tại trong Top 10 tài sản toàn cầu, vàng đang ở vị trí dẫn đầu tuyệt đối, với tổng vốn hóa thị trường (28.4 nghìn tỷ) vượt xa tổng vốn hóa của 9 tài sản còn lại cộng lại (26 nghìn tỷ).

Cần biết rằng, ngay cả khi BTC vượt ngưỡng 100,000 USD như hiện nay, tổng vốn hóa thị trường của nó cũng chỉ khoảng 2 nghìn tỷ USD, tương đương khoảng 1/15 tổng vốn hóa thị trường của vàng. Và đây thực chất chính là động lực nền tảng khiến cộng đồng BTC không ngừng nhấn mạnh luận định "vàng kỹ thuật số", đó là nhắm vào mục tiêu lưu trữ giá trị lớn nhất và lâu đời nhất trong thế giới tài chính truyền thống.

Chỉ có điều thú vị là, trong khi BTC nỗ lực hướng tới luận định "vàng kỹ thuật số", thì bản thân vàng cũng đang được "số hóa".

Nguyên nhân trực tiếp nhất là do giá vàng trong thế giới thực liên tục lập kỷ lục mới, cùng với làn sóng RWA trong năm nay, đã giúp các loại vàng được mã hóa đại diện bởi Tether Gold (XAUT) và PAX Gold (PAXG) trỗi dậy nhanh chóng.

Vì chúng được neo theo vàng vật lý, mỗi token được phát hành đều có dự trữ vàng vật lý tương đương hỗ trợ phía sau, nên những sản phẩm "vàng số hóa" này chắc chắn là một loại hình tài chính mới đối với cả lĩnh vực Crypto và TradFi.

Làn Sóng RWA Vàng "Trỗi Dậy Bất Ngờ'

Thực ra, dùng từ "trỗi dậy bất ngờ" để nói về vàng được mã hóa có lẽ không thực sự chính xác.

Bởi vì theo nghĩa nghiêm ngặt, dù là XAUT với quy mô lớn nhất hiện nay, hay PAXG theo sát sau đó, đều không phải là những sản phẩm mới nổi gần đây. Ngược lại, chính làn sóng RWA hiện tại và tình hình thị trường vĩ mô đã giúp chúng có được ý nghĩa chiến lược mới và sự chú ý từ thị trường.

Lấy XAUT làm ví dụ, mầm mống ban đầu của nó có thể truy nguyên từ cuối năm 2019. Khi đó, Paolo Ardoino, Giám đốc Kỹ thuật của Bitfinex và Tether, đã tiết lộ Tether đang lên kế hoạch ra mắt sản phẩm stablecoin được hỗ trợ bằng vàng Tether Gold, và sách trắng XAUT cũng đã được công bố vào ngày 28 tháng 1 năm 2022.

Trong đó, sách trắng nêu rõ mỗi token XAUT đại diện cho quyền sở hữu một ounce vàng vật lý, Tether cam kết đã chuẩn bị số vàng dự trữ vật lý tương ứng với số lượng phát hành, toàn bộ số vàng được lưu trữ trong "các hầm vàng ở Thụy Sĩ với độ an ninh hàng đầu".

Tính đến thời điểm bài viết, tổng quy mô phát hành XAUT đã vượt 1.55 tỷ USD, đại diện cho khoảng 966 thỏi vàng dự trữ vật lý (tổng cộng 11,693.4 kg).

Thực ra, trong sách trắng của Tether Gold, chúng ta có thể thấy định vị lợi thế rõ ràng của chính nó:

• So với vàng vật lý, "stablecoin vàng" có thể chia nhỏ kim loại quý khó phân chia thành các mệnh giá nhỏ hơn, dễ vận chuyển hơn, và cũng làm giảm đáng kể ngưỡng đầu tư cá nhân.

• So với ETF vàng, nó cho phép giao dịch tài sản 24/7, không có phí lưu ký, có thể cải thiện đáng kể tốc độ và hiệu quả chuyển giao tài sản.

Tức là, Tether Gold tự nhận có thể giúp người dùng sở hữu lượng vàng được neo giá đằng sau nó, đồng thời vẫn có được tính thanh khoản và khả năng phân chia cực cao.

Nói cách khác, mã hóa (tokenization) khiến vàng thực sự có được "thuộc tính số" vốn chỉ có của BTC, lần đầu tiên khiến nó được hấp thụ hoàn toàn vào thế giới số, trở thành một đơn vị tài sản có thể tự do lưu chuyển, kết hợp và tính toán. Chính bước này khiến các sản phẩm vàng được mã hóa như XAUT không chỉ đơn thuần là "chứng chỉ vàng trên chuỗi", mà đã mở ra không gian rộng lớn trên chuỗi.

Tất nhiên, xu hướng này cũng khiến thị trường suy nghĩ lại: Khi cả vàng và BTC đều trở thành tài sản trên chuỗi, mối quan hệ giữa chúng rốt cuộc là cạnh tranh hay cộng sinh?

Suy Ngẫm Về Vàng Được Mã Hóa Và Vàng Kỹ Thuật Số

Nhìn chung, nếu luận định cốt lõi của BTC là "sự đồng thuận về tính khan hiếm trong thế giới số", thì điểm khác biệt lớn nhất của vàng được mã hóa (XAUT/PAXG) nằm ở chỗ "đưa sự đồng thuận về tính khan hiếm vào thế giới số".

Đây là một sự khác biệt tinh tế nhưng mang tính bản chất, trong đó BTC hoàn toàn tạo ra lòng tin từ con số 0, còn vàng được mã hóa thì số hóa cấu trúc niềm tin truyền thống, giống như CZ (Changpeng Zhao) mới đây đã thẳng thắn tweet:

"Vàng được mã hóa không phải là vàng thực sự trên chuỗi, mà dựa trên niềm tin vào khả năng thực hiện nghĩa vụ của bên phát hành. Ngay cả trong các tình huống cực đoan, như thay đổi ban quản lý hoặc chiến tranh, người dùng vẫn cần dựa vào sự tiếp tục của hệ thống niềm tin này."

Câu nói này chỉ ra sự khác biệt căn bản giữa vàng được mã hóa và Bitcoin: niềm tin vào Bitcoin là sự đồng thuận thuật toán, không có bất kỳ bên phát hành hay tổ chức lưu ký nào, nhưng niềm tin vào vàng được mã hóa là tín dụng thể chế - cần phải tin tưởng rằng Tether hoặc Paxos sẽ thực hiện đúng cam kết dự trữ.

Điều này cũng có nghĩa, Bitcoin là sản phẩm của "phi tín nhiệm" (trustless), còn vàng được mã hóa là sự mở rộng của "tái tín nhiệm" (re-trust).

Tất nhiên, nếu chỉ xét về khía cạnh gia tăng giá trị tài sản, trong hệ thống tài chính truyền thống, giá trị cốt lõi của vàng nằm ở trú ẩn rủi ro và bảo toàn giá trị. Nhưng trong ngữ cảnh blockchain, vàng được mã hóa lần đầu tiên có được tính có thể lập trình:

• Nó có thể được sử dụng làm tài sản thế chấp cho các giao thức DeFi, vay stablecoin trên các nền tảng như Aave, Compound để quản lý đòn bẩy hoặc thu nhập.

• Nó có thể được tích hợp vào logic hợp đồng thông minh, trở thành vàng có sinh lời, hứa hẹn thực hiện được việc vàng sinh lãi (Yield-bearing Gold).

• Nó có thể lưu thông tự do giữa các mạng khác nhau thông qua cầu nối chuỗi chéo (cross-chain bridge), trở thành tài sản thanh khoản ổn định trong hệ sinh thái đa chuỗi.

Bản chất của sự thay đổi này là vàng đã chuyển từ một sản phẩm lưu trữ giá trị tĩnh sang một đơn vị tài chính động, thông qua công nghệ mã hóa được trao cho các thuộc tính số kiểu Bitcoin – có thể xác minh, có thể lưu chuyển, có thể kết hợp, có thể tính toán. Điều này có nghĩa, vàng cuối cùng không còn chỉ là biểu tượng giá trị nằm im trong hầm vàng, mà đã trở thành "tài sản sống" trên thế giới chuỗi có thể tham gia tạo ra thu nhập, tạo ra tín dụng.

Một cách khách quan mà nói, trong bối cảnh thắt chặt thanh khoản và tài sản thay thế (Alt asset) mệt mỏi như hiện nay, sự trỗi dậy của làn sóng RWA đã đưa các tài sản truyền thống như vàng, trái phiếu, cổ phiếu trở lại tầm ngắm của crypto, sự nóng lên của vàng được mã hóa chứng tỏ thị trường đang tìm kiếm một điểm tựa giá trị trên chuỗi ổn định và chắc chắn hơn.

Từ góc độ này, vàng được mã hóa đang phát triển nhanh chóng dưới làn sóng RWA không phải để (và cũng không thể) thay thế BTC, mà là sự bổ sung hoàn hảo cho luận định "vàng kỹ thuật số" của BTC, trở thành một loại hình tài chính mới kết hợp giữa tính thanh khoản hiệu quả của tài sản số và tính chắc chắn trú ẩn rủi ro của vàng truyền thống.